INHOLLAND
Moedige gesprekken
Credits: Machteld Aardse en Kyra Sacks
In het hoger onderwijs heeft een op de drie studenten een ‘ondersteuningsbehoefte’. Dit kan gaan om fysieke beperkingen, zoals slechtziendheid of moeilijk ter been zijn, maar ook om mentale klachten zoals een depressie of sociale angsten. Neem Jeroen. Hij is 22 jaar en heeft dyslexie en faalangst. Als de examinator achter hem staat, begint hij te huilen. De letters gaan dansen, daarna wordt alles zwart. Jeroen heeft vaak geprobeerd aan te geven waar hij mee zat. Maar telkens werd hij van het kastje naar de muur gestuurd. Mentoren, systemen - hij zag door de bomen het bos niet meer. Nu is hij met veel moeite bijna afgestudeerd. Maar terugkijken op een zorgeloze studietijd? Nee, dat zal voor hem niet gelden.
Dit is een de realiteit waarin studenten niet altijd de juiste ondersteuning en begeleiding krijgen, terwijl er bij docenten geen sprake is van onwil. ‘Dit is een groot probleem, waar we graag bewustwording op willen creëren,’ zegt Irene Witteman van de afdeling Onderwijsbeleid aan de Hogeschool Inholland. Irene zet zich al jaren in voor kwetsbare studenten. Samen met het Expertisecentrum voor Inclusief Onderwijs (ECIO) maakte ze een beleidsscan om het probleem in kaart te brengen. ‘Maar bewustwording creëer je niet met het rondsturen van een beleidsscan,’ zegt ze. ‘Hoe dan wel?’
Zo kwam ze bij ons terecht. Of eigenlijk, zo kwam ze weer bij ons terecht, want in 2015 hadden we al met InHolland samengewerkt op het gebied van zogenaamde langstudeerders. Een vraagstuk dat we samen met onder andere regisseur en toneelschrijver Andreas Vonder hebben doorgrond. Waarover later meer. Irene Witteman vond deze samenwerking voor herhaling vatbaar en vroeg aan ons om ons ook te buigen over het vraagstuk van de kwetsbare studenten. In haar woorden: ‘We willen graag onze worsteling inzichtelijk maken. Kunstenaars zijn daarvoor perfect. Zij laten zich niet beïnvloeden door vastgeroeste organisatiepatronen, maar kijken met een andere, frisse blik en werpen vragen op waar we zelf niet over nadenken.’
Credits: Machteld Aardse en Kyra Sacks
De kunstenaars
Wij wisten vrijwel direct wie wij voor dit vraagstuk wilden inschakelen: beeldend kunstenaars Machteld Aardse en Kyra Sacks (ook antropoloog) en theatermaker Vera Ketelaars. Zij kunnen als geen ander de complexiteit van een probleem binnen een organisatie blootleggen, vanuit hun kunstenaarschap.
Artistieke interventie: contemplatieve gesprekken
Een van de eerste inzichten die Machteld, Kyra en Vera kregen was dat veel studenten zich niet gehoord voelen, ondanks de beste bedoelingen van de medewerkers en docenten. Dit inzicht markeerde het begin van de zoektocht naar de oorzaak hiervan. Dat deden ze via zogenaamde contemplatieve dialogen, gesprekken waarin het draait om luisteren naar de ander en waarin stilte wordt gezien als een gesprekspartner. De gesprekken werden gevoerd door een medewerker van Inholland en een student. Zijn kregen drie opdrachten c.q. vragen voorgelegd:
Beschrijf een moment waarop jij je binnen Inholland niet gezien of gehoord voelde. Wat raakt jou in het verhaal van de ander? Wat betekent hetgeen je zojuist gehoord en ervaren hebt voor het onderwerp ‘studeren met een ondersteuningsbehoefte’? Tijdens het gesprek gaven de deelnemers antwoord op deze vragen. Hoe ze dit deden was aan hen. Zo kregen ze de ruimte om het op te schrijven, maar ook bijvoorbeeld om het te tekenen. Vervolgens deelde een van de twee het antwoord met de gesprekspartner en mocht de ander alleen maar luisteren. Daarna viel er een stilte en deelde de andere gesprekspartner zijn of haar antwoorden.
Waardevolle resultaten
De gesprekken leverden bijzondere inzichten op. Doordat de gesprekspartners rolloos en gelijkwaardig waren, ontstond er een bijzondere dynamiek. En die dynamiek zorgde ervoor dat niet alleen studenten zich kwetsbaar durfden op te stellen, maar ook de medewerkers. Zo zei een van hen ‘Ik was langdurig ziek en werd in die periode niet één keer gebeld door mijn baas’.
Een ander waardevol resultaat bereikten wij door een kleine omweg. Dat ging als volgt. Vanuit InHolland kwam het verzoek om bepaalde thema’s van de Commissie Maatstaf terug te laten komen in de dialogen, zoals ‘Waarborgen van kwaliteit’, ‘Informatie en voorlichting’ en ‘Toegankelijkheid’. In eerste instantie gingen wij uiteraard mee in dit verzoek, maar tijdens de gesprekken bleek dit niet te werken. Sterker nog, het werkte averechts. De thema’s werden gezien als containerbegrippen en creëerden juist meer afstand. Een van de studenten formuleerde het treffend: ‘Jullie hoeven niet alles van mijn stoornis te weten. Vraag me alleen af en toe eens hoe het met me gaat.’ En de wijze waarop dit inzicht is ontstaan, is misschien wel exemplarisch voor onze manier van werken: een bepaalde aanpak uitproberen en onderzoeken, daarop reflecteren, vanuit deze reflectie de gekozen aanpak bijsturen en zo stapsgewijs steeds dichter bij de kern van het vraagstuk komen. In dit geval werd duidelijk dat kleine blijken van medemenselijkheid het verschil kunnen maken. En dat deze in grote organisaties vaak verzanden in algemeenheden. In de woorden van Irene:
‘De tijd nemen voor elkaar, echt luisteren naar de ander en je in hem of haar verplaatsen: het zijn dingen waarvan we denken dat we het altijd doen, maar die in de praktijk eigenlijk te weinig voorkomen.’
Grote groep
Om de gesprekken met een grote groep studenten en medewerkers te kunnen delen, hebben we deze gevangen in woord en beeld. Dat wil zeggen: Vera heeft er theaterdialogen van gemaakt en deze zijn samen met de door Machteld en Kyra gemaakte tekeningen gebundeld in het boekje De normaalste zaak van de wereld. Inmiddels zijn er maar liefst 2.500 exemplaren verspreid onder medewerkers van Inholland. Irene krijgt veel positieve reacties. ‘Mensen vinden het er mooi uitzien. Maar belangrijker: het raakt. In het boekje wordt niet de taal gebruikt die wij op onze strategische beleidsafdeling bezigen. De problematiek wordt invoelbaar gemaakt. Dat prikkelt.’ Irene heeft al vier open sollicitaties ontvangen van medewerkers die het boekje hebben gelezen en die graag een rol willen spelen bij het inclusiever maken van de hogeschool.
Credits: Machteld Aardse en Kyra Sacks
Aandacht buiten Inholland
Tijdens het jaarcongres van Expertisecentrum Inclusief Onderwijs (ECIO) is er aandacht besteed aan onze aanpak. Zo heeft Vera samen met een student een van de theaterdialogen voorgedragen. Ook ontwierpen we voor dit congres een workshop waar deelnemers konden ervaren hoe het is om zo’n andere manier naar elkaar te luisteren.
De toekomst
Natuurlijk is de problematiek rondom studenten met een ondersteuningsbehoefte niet voor eens en voor altijd opgelost. Natuurlijk niet. Maar wij hebben wij een bijdrage geleverd aan het ingang zetten van een oplossing die loopt via niet-gebaande paden. ‘De interventies van Art Partner waren mooie voorbeelden van hoe het anders kan,’ zegt Irene Witteman. ‘Nu is het belangrijk het onderwerp op de agenda te houden. En dat is ook gebeurd. Zo zijn er Studentsucces Centra opgericht waar studenten met vragen bij medestudenten terecht kunnen. Ook worden steeds meer (studie)coaches ingezet en experimenteert de hogeschool met samenwerkingen met psychologenpraktijken in de regio. En Irene is voornemens workshops en lezingen te organiseren, bijvoorbeeld voor andere hogescholen die eveneens met deze problematiek worstelen. Art Partner blijft bij dit proces betrokken.
Het boekje De normaalste zaak van de wereld kun je hier gratis downloaden.
Eerdere samenwerking
En dan nog wat meer informatie over onze eerdere samenwerking met Inholland. Dat ging over het vraagstuk met betrekking tot de zogenaamde langstudeerders. Of beter gezegd, tot het aantal langstudeerders. Dit was destijds schrikbarend gestegen en daar moest wat aan gebeuren. Maar wat? En vooral, door wie? Want bij langstuderen zijn vele verschillende groepen betrokken. Studenten, docenten, studiebegeleiders, decanen en het college van bestuur. Wij ontwikkelden samen met toneelschrijver Andreas Vonder een artistieke interventie: VisieRegie. Dat werkte als volgt: we voerden gesprekken over dit onderwerp met meer dan 50 personen uit verschillende groepen en op basis van deze gesprekken schreef Andreas voor iedere groep een toneelscène. Deze scènes werden tijdens een speciale dag door de verschillende betrokkenen voorgelezen én besproken. Dat was soms confronterend en pijnlijk, maar vooral ook verhelderend. De eerste stap op weg naar een oplossing kon worden gezet. En om ervoor te zorgen dat deze dag zou beklijven, maakten Machteld Aardse en Kyra Sacks van De Beeldvormers tekeningen die de kern van de scènes precies raakten.
Boekje ‘Op het juiste spoor’
Naast onze artistieke interventie, waren er door Inholland andere initiatieven ontplooid voor het terugdringen van het aantal langstudeerders. Er waren verschillende projecten ontwikkeld. Van individuele gesprekken tot een langlopend trainingstraject om studenten weer in beweging te brengen. Het was tijd om al deze projecten voor het voetlicht te brengen. Samen met De Beeldvormers en Hein Voorwinde ontwikkelden wij ‘Op het juiste spoor’. Een boekje waarin alle projecten de aandacht kregen die ze verdienden en dat vol zat met energie en inspiratie om door te gaan op de ingeslagen weg.
INHOLLAND
Moedige gesprekken
Credits: Machteld Aardse en Kyra Sacks
In het hoger onderwijs heeft een op de drie studenten een ‘ondersteuningsbehoefte’. Dit kan gaan om fysieke beperkingen, zoals slechtziendheid of moeilijk ter been zijn, maar ook om mentale klachten zoals een depressie of sociale angsten. Neem Jeroen. Hij is 22 jaar en heeft dyslexie en faalangst. Als de examinator achter hem staat, begint hij te huilen. De letters gaan dansen, daarna wordt alles zwart. Jeroen heeft vaak geprobeerd aan te geven waar hij mee zat. Maar telkens werd hij van het kastje naar de muur gestuurd. Mentoren, systemen - hij zag door de bomen het bos niet meer. Nu is hij met veel moeite bijna afgestudeerd. Maar terugkijken op een zorgeloze studietijd? Nee, dat zal voor hem niet gelden.
Dit is een de realiteit waarin studenten niet altijd de juiste ondersteuning en begeleiding krijgen, terwijl er bij docenten geen sprake is van onwil. ‘Dit is een groot probleem, waar we graag bewustwording op willen creëren,’ zegt Irene Witteman van de afdeling Onderwijsbeleid aan de Hogeschool Inholland. Irene zet zich al jaren in voor kwetsbare studenten. Samen met het Expertisecentrum voor Inclusief Onderwijs (ECIO) maakte ze een beleidsscan om het probleem in kaart te brengen. ‘Maar bewustwording creëer je niet met het rondsturen van een beleidsscan,’ zegt ze. ‘Hoe dan wel?’
Zo kwam ze bij ons terecht. Of eigenlijk, zo kwam ze weer bij ons terecht, want in 2015 hadden we al met InHolland samengewerkt op het gebied van zogenaamde langstudeerders. Een vraagstuk dat we samen met onder andere regisseur en toneelschrijver Andreas Vonder hebben doorgrond. Waarover later meer. Irene Witteman vond deze samenwerking voor herhaling vatbaar en vroeg aan ons om ons ook te buigen over het vraagstuk van de kwetsbare studenten. In haar woorden: ‘We willen graag onze worsteling inzichtelijk maken. Kunstenaars zijn daarvoor perfect. Zij laten zich niet beïnvloeden door vastgeroeste organisatiepatronen, maar kijken met een andere, frisse blik en werpen vragen op waar we zelf niet over nadenken.’
Credits: Machteld Aardse en Kyra Sacks
De kunstenaars
Wij wisten vrijwel direct wie wij voor dit vraagstuk wilden inschakelen: beeldend kunstenaars Machteld Aardse en Kyra Sacks (ook antropoloog) en theatermaker Vera Ketelaars. Zij kunnen als geen ander de complexiteit van een probleem binnen een organisatie blootleggen, vanuit hun kunstenaarschap.
Artistieke interventie: contemplatieve gesprekken
Een van de eerste inzichten die Machteld, Kyra en Vera kregen was dat veel studenten zich niet gehoord voelen, ondanks de beste bedoelingen van de medewerkers en docenten. Dit inzicht markeerde het begin van de zoektocht naar de oorzaak hiervan. Dat deden ze via zogenaamde contemplatieve dialogen, gesprekken waarin het draait om luisteren naar de ander en waarin stilte wordt gezien als een gesprekspartner. De gesprekken werden gevoerd door een medewerker van Inholland en een student. Zijn kregen drie opdrachten c.q. vragen voorgelegd:
Beschrijf een moment waarop jij je binnen Inholland niet gezien of gehoord voelde. Wat raakt jou in het verhaal van de ander? Wat betekent hetgeen je zojuist gehoord en ervaren hebt voor het onderwerp ‘studeren met een ondersteuningsbehoefte’? Tijdens het gesprek gaven de deelnemers antwoord op deze vragen. Hoe ze dit deden was aan hen. Zo kregen ze de ruimte om het op te schrijven, maar ook bijvoorbeeld om het te tekenen. Vervolgens deelde een van de twee het antwoord met de gesprekspartner en mocht de ander alleen maar luisteren. Daarna viel er een stilte en deelde de andere gesprekspartner zijn of haar antwoorden.
Waardevolle resultaten
De gesprekken leverden bijzondere inzichten op. Doordat de gesprekspartners rolloos en gelijkwaardig waren, ontstond er een bijzondere dynamiek. En die dynamiek zorgde ervoor dat niet alleen studenten zich kwetsbaar durfden op te stellen, maar ook de medewerkers. Zo zei een van hen ‘Ik was langdurig ziek en werd in die periode niet één keer gebeld door mijn baas’.
Een ander waardevol resultaat bereikten wij door een kleine omweg. Dat ging als volgt. Vanuit InHolland kwam het verzoek om bepaalde thema’s van de Commissie Maatstaf terug te laten komen in de dialogen, zoals ‘Waarborgen van kwaliteit’, ‘Informatie en voorlichting’ en ‘Toegankelijkheid’. In eerste instantie gingen wij uiteraard mee in dit verzoek, maar tijdens de gesprekken bleek dit niet te werken. Sterker nog, het werkte averechts. De thema’s werden gezien als containerbegrippen en creëerden juist meer afstand. Een van de studenten formuleerde het treffend: ‘Jullie hoeven niet alles van mijn stoornis te weten. Vraag me alleen af en toe eens hoe het met me gaat.’ En de wijze waarop dit inzicht is ontstaan, is misschien wel exemplarisch voor onze manier van werken: een bepaalde aanpak uitproberen en onderzoeken, daarop reflecteren, vanuit deze reflectie de gekozen aanpak bijsturen en zo stapsgewijs steeds dichter bij de kern van het vraagstuk komen. In dit geval werd duidelijk dat kleine blijken van medemenselijkheid het verschil kunnen maken. En dat deze in grote organisaties vaak verzanden in algemeenheden. In de woorden van Irene:
‘De tijd nemen voor elkaar, echt luisteren naar de ander en je in hem of haar verplaatsen: het zijn dingen waarvan we denken dat we het altijd doen, maar die in de praktijk eigenlijk te weinig voorkomen.’
Grote groep
Om de gesprekken met een grote groep studenten en medewerkers te kunnen delen, hebben we deze gevangen in woord en beeld. Dat wil zeggen: Vera heeft er theaterdialogen van gemaakt en deze zijn samen met de door Machteld en Kyra gemaakte tekeningen gebundeld in het boekje De normaalste zaak van de wereld. Inmiddels zijn er maar liefst 2.500 exemplaren verspreid onder medewerkers van Inholland. Irene krijgt veel positieve reacties. ‘Mensen vinden het er mooi uitzien. Maar belangrijker: het raakt. In het boekje wordt niet de taal gebruikt die wij op onze strategische beleidsafdeling bezigen. De problematiek wordt invoelbaar gemaakt. Dat prikkelt.’ Irene heeft al vier open sollicitaties ontvangen van medewerkers die het boekje hebben gelezen en die graag een rol willen spelen bij het inclusiever maken van de hogeschool.
Credits: Machteld Aardse en Kyra Sacks
Aandacht buiten Inholland
Tijdens het jaarcongres van Expertisecentrum Inclusief Onderwijs (ECIO) is er aandacht besteed aan onze aanpak. Zo heeft Vera samen met een student een van de theaterdialogen voorgedragen. Ook ontwierpen we voor dit congres een workshop waar deelnemers konden ervaren hoe het is om zo’n andere manier naar elkaar te luisteren.
De toekomst
Natuurlijk is de problematiek rondom studenten met een ondersteuningsbehoefte niet voor eens en voor altijd opgelost. Natuurlijk niet. Maar wij hebben wij een bijdrage geleverd aan het ingang zetten van een oplossing die loopt via niet-gebaande paden. ‘De interventies van Art Partner waren mooie voorbeelden van hoe het anders kan,’ zegt Irene Witteman. ‘Nu is het belangrijk het onderwerp op de agenda te houden. En dat is ook gebeurd. Zo zijn er Studentsucces Centra opgericht waar studenten met vragen bij medestudenten terecht kunnen. Ook worden steeds meer (studie)coaches ingezet en experimenteert de hogeschool met samenwerkingen met psychologenpraktijken in de regio. En Irene is voornemens workshops en lezingen te organiseren, bijvoorbeeld voor andere hogescholen die eveneens met deze problematiek worstelen. Art Partner blijft bij dit proces betrokken.
Het boekje De normaalste zaak van de wereld kun je hier gratis downloaden.
Eerdere samenwerking
En dan nog wat meer informatie over onze eerdere samenwerking met Inholland. Dat ging over het vraagstuk met betrekking tot de zogenaamde langstudeerders. Of beter gezegd, tot het aantal langstudeerders. Dit was destijds schrikbarend gestegen en daar moest wat aan gebeuren. Maar wat? En vooral, door wie? Want bij langstuderen zijn vele verschillende groepen betrokken. Studenten, docenten, studiebegeleiders, decanen en het college van bestuur. Wij ontwikkelden samen met toneelschrijver Andreas Vonder een artistieke interventie: VisieRegie. Dat werkte als volgt: we voerden gesprekken over dit onderwerp met meer dan 50 personen uit verschillende groepen en op basis van deze gesprekken schreef Andreas voor iedere groep een toneelscène. Deze scènes werden tijdens een speciale dag door de verschillende betrokkenen voorgelezen én besproken. Dat was soms confronterend en pijnlijk, maar vooral ook verhelderend. De eerste stap op weg naar een oplossing kon worden gezet. En om ervoor te zorgen dat deze dag zou beklijven, maakten Machteld Aardse en Kyra Sacks van De Beeldvormers tekeningen die de kern van de scènes precies raakten.
Boekje ‘Op het juiste spoor’
Naast onze artistieke interventie, waren er door Inholland andere initiatieven ontplooid voor het terugdringen van het aantal langstudeerders. Er waren verschillende projecten ontwikkeld. Van individuele gesprekken tot een langlopend trainingstraject om studenten weer in beweging te brengen. Het was tijd om al deze projecten voor het voetlicht te brengen. Samen met De Beeldvormers en Hein Voorwinde ontwikkelden wij ‘Op het juiste spoor’. Een boekje waarin alle projecten de aandacht kregen die ze verdienden en dat vol zat met energie en inspiratie om door te gaan op de ingeslagen weg.